Przedstawione poniżej podstawowe zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy w wy­twórniach prefabrykatów pomijają tematykę bezpiecznej i nieszkodliwej technologii robót betonowych i zbrojarskich. bowiem omówiono je w rozdz. 8. Przy produkcji prefabrykatów, szczególnie konstrukcyjnych, trzeba pamiętać, że nie­właściwa ich jakość może doprowadzić do wypadków podczas ich transportu na bu­dowę, przy czynnościach dokonywanych na placu montażu i w czasie pracy wznie­sionej konstrukcji. Produkcja prefabrykatów wymaga międzyoperacyjnej i końcowej kontroli jakości wytwarzanych elementów. Przepisy bhp oraz warunki poprawnej i ekonomicznej technologii produkcji wy­magają, ażeby procesy produkcyjne były wykonywane ściśle wg określonej technologii (np. ustalonej w kartach technologicznych), opracowanej dla każdego rodzaju pre­fabrykatów. Personel techniczny, robotnicy produkcyjni, transportowi oraz operatorzy maszyn w wytwórni muszą być przynajmniej raz na dwa lata przeszkalani w zakresie bez­piecznej technologii produkcji na specjalnych kursach szkoleniowych. Ponadto każdy rodzaj nowej produkcji wymaga teoretycznego i praktycznego przeszkolenia brygad roboczych w zakresie jej technologii. W zakresie obsługi maszyn obowiązują ogólne zasady bhp, ujęte odpowiednimi przepisami, które muszą znać i przestrzegać operatorzy. Ponadto każde stanowisko maszyny musi być wyposażone w instrukcję jej eksploatacji i konserwacji oraz prze­pisy bhp. Pracować wolno tylko pełnosprawnymi maszynami. Sprawdzenie sprawności maszyn, przeprowadzane na początku każdej zmiany roboczej, należy do obowiązków ich operatorów. Do obsługi maszyny są uprawnieni operatorzy w wieku powyżej 18 lat, przeszko­leni w zakresie techniki i technologii jej obsługi, eksploatacji oraz przepisów bhp. Niedozwolone jest dopuszczanie do sterowania maszyną tzw. robotników przyuczo­nych. Eksploatacja dźwignic (żurawi, suwnic, wyciągów) jest dozwolona po dokonaniu protokólarnego odbioru ich przez upoważnionego pracownika Rejonowego Biura Dozoru. Bezwzględnie obowiązuje przestrzeganie terminów przeprowadzania planowych napraw zapobiegawczych. Zakres tych napraw jest normowany postanowieniami aktualnych instrukcji obsługi technicznej oraz napraw. Ruchome części maszyn muszą być wyposażone w prawidłowo wykonane osłony. Dbałość o ich właściwy stan i stosowanie należy do obowiązków operatorów: dopil­nowanie stosowania — do majstrów i kierownictwa wytwórni. Kadłuby silników elektrycznych muszą być prawidłowo uziemione. Dostęp do maszyn musi być dogodny i bezpieczny, a stanowiska pracy obsługi dobrze oświetlone, utrzymane przez nią w czystości i porządku. Podłoga stanowisk nie może być śliska. W czasie pracy maszyny operator nie ma prawa od niej odejść. Niedozwolone jest też przeprowadzanie w czasie pracy maszyny jakichkolwiek czynności (naprawczych itp.) przy mechanizmach maszyny. Wszyscy robotnicy oraz operatorzy maszyn powinni być zaopatrzeni przez kie­rownictwo w kompletną odzież roboczą i ochronną (w tym hełmy) oraz sprzęt ochrony osobistej, określony przepisami technologicznymi. Robotnicy są obowiązani użytko­wać tę odzież i sprzęt w czasie pracy oraz dbać o ich właściwy stan. Personel kierowni- czy. a szczególnie majstrowie, powinni na bieżąco kontrolować właściwe użytkowanie odzieży i sprzętu ochronnego przez podległych im robotników. Pomieszczenia produkcyjne, poligonowe pasma formowania oraz składowiska muszą być utrzymywane w stałym porządku. Przy uprzątaniu wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, bezpośrednio przed zamiataniem pomieszczeń, należy skrapiać je wodą. Stanowiska formowania należy oczyszczać strumieniem wody z hydrantu za pomocą węża. unikając w ten sposób zapylenia powietrza cementem, bardzo szkodli­wego dla organizmu człowieka. Na pasmach przeznaczonych na przejścia lub drogi transportowe nie wolno skła­dować lub zostawiać, nawet na krótki okres, żadnych materiałów, zbrojenia, elemen­tów form. narzędzi, sprzętu lub innych przedmiotów. Otwory w posadzkach, nierówności terenu, pomosty ponad poziomem posadzki lub terenu muszą być zabezpieczane ogrodzeniami lub barierami o wysokości 1.1 m. Wózki kolebowe muszą mieć sprawne urządzenia przeciwdziałające samoczynnym obrotom (przechyłom) koleb, zwłaszcza w czasie przejazdów. Przy ręcznym przepychaniu wózków nie wolno przebywać z przodu lub po stronach bocznych wózka lub ładunku: robotnicy mogą znajdować się jedynie z tyłu wózka. Przy wyładunkach koleb, przeprowadzanych przez ich obrót, robotnicy nie mogą znajdować się od strony wysypywania. Niedozwolony jest obrót koleby „na siebie". Stanowiska robocze powinny być tak organizowane, ażeby ich obsługa zawsze pracowała przodem do pasma transportowego. Pomiędzy pasmami transportowymi a stanowiskami roboczymi należy pozosta­wiać pasy bezpieczeństwa o szerokości co najmniej I m. ustalane dla najszerszej jednostki transportowej wraz z ładunkiem. Ładunki przewożone wózkami muszą być zabezpieczone przed przesunięciami i wypadnięciem. Przy przemieszczaniu ładunków ponad stanowiskami pracy operatorzy są zobo­wiązani podawać sygnały ostrzegawcze, a robotnicy powinni w tym czasie przerwać pracę i usunąć się poza zasięg przemieszczanego ładunku. Ładunki mogą być przemieszczane ponad miejscami pracy na wysokościach nie mniejszych niż 2.5 m. a ponad składowanymi prefabrykatami, sprzętem, materiała­mi itp. — na wysokościach co najmniej 1.0 m. Ładunki przemieszczane transportem napowietrznym wymagają odpowiednich pojemników lub zawiesi. Stosowanie zwykłych sposobów zawieszania na haku ma­szyny jest niedopuszczalne. Rozmieszczenie i zakotwienia uchwytów (uszu) stalowych wbudowanych w pre­fabrykaty muszą być wykonane ściśle wg rysunków konstrukcyjnych. Wymagają one przyspawania do szkieletu zbrojenia elementów. Niedozwolone jest zginanie uchwytów montażowych, bowiem ich przegięcia po­wodują zmęczenie stali, doprowadzające do rozrywania się uchwytów w trakcie prze­noszenia prefabrykatu. Części konstrukcyjne form o ciężarze ponad 80 kG należy przemieszać za pomocą maszyn. Przy składaniu form ich elementy nie mogą być nakierowywane ręcznie, lecz za pomocą drążków montażowych. Przy operacjach tych robotnicy muszą znajdować się zawsze z boku. a nigdy od strony kierunku przemieszczania ciężarów. Przy składaniu form i rozformowywaniu prefabrykatów robotnicy powinni pra­cować w rękawicach ochronnych. Ciężar szkieletu zbrojenia wkładanego do formy przez dwóch robotników nie może przekraczać 80 kG. a przy czterech robotnikach nie może być większy od 140 kG. Szkielety cięższe muszą być wkładane do form za pomocą maszyn. Robotnicy mogą podchodzić do podawanych szkieletów, gdy znajdują się one na wysokości nie większej niż 0,5 m ponad formą. Przy czynnościach nakierowywania ręce robotni­ków muszą być chronione rękawicami. Nie można przy tym chwytać za skrajne wkład- ki szkieletu, gdyż przy wprowadzaniu go do formy może nastąpić okaleczenie dłoni wskutek dociśnięcia ich do boków formy. Poprawianie podkładek dystansowych zbrojenia lub ich przesuwanie dozwolone jest tylko za pomocą krótkich drążków stalowych. Pracownicy obsługujący wibratory powinni być wyposażeni w rękawice i buty gumowe, a ponadto, szczególnie przy stołach wibracyjnych, w indywidualne ochra­niacze słuchu. Przy wysokim ciśnieniu akustycznym (hałasie), tj. ok. 125 dB. należy w celu ochrony słuchu używać hełmów, zaś przy poziomie ciśnienia akustycznego ok. 100 dB — specjalnych nauszników tłumiących hałas. Pracownicy zatrudnieni przy stolach wibracyjnych muszą podlegać periodycznej opiece lekarskiej (badania lekarskie przed dopuszczeniem do pracy, a następnie co pół roku badania specjalistyczne). Wibratory elektryczne pracujące pod napięciem wyższym od 24 V musza być uziemione. Włączanie do pracy wymaga wcześniejszego sprawdzenia uziemienia. Stoły wibracyjne muszą mieć stałe uziemienie. Każde przemieszczenie wibratora na kolejne stanowisko robocze wymaga wyłą­czenia go z sieci elektrycznej. Wszelkie czynności konserwacyjne i naprawy wibrato­rów mogą być przeprowadzane po uprzednim odłączeniu ich od sieci elektrycznej. Naprawy instalacji parowej mogą być dokonywane wyłącznie po uprzednim od­łączeniu dopływu pary i ostygnięciu przewodów. Ze względu na możliwość powstawania chorób zawodowych, powodowanych przez pyl kruszyw i materiałów wiążących, smarowanie form ropą lub innymi preparatami, drgania i hałas wibratorów oraz stołów wibracyjnych, obsługiwanie komór naparzalniczych. pracę na otwartym powietrzu, wszyscy pracownicy wytwórni prefabrykatów powinni być co 6 miesięcy poddawani lekarskim badaniom kontrolnym. Przepisy bezpiecznej pracy przy nie sprzyjających warunkach atmosferycznych i ograniczonej widoczności są takie same jak przy montażu. Przy temperaturze otoczenia niższej od — 5 C należy stosować obowiązkowo przer­wy w pracy robotników (po każdej godzinie pracy — 10 minut przerwy). Po opadach śniegu teren poligonu musi być z niego oczyszczony, a trasy komuni­kacyjne i stanowiska pracy wysypywane piaskiem lub popiołem. Praca w stanie nawet lekkiego podniecenia alkoholowego jest bezwzględnie za­broniona. Wytwórnie i zakłady prefabrykacji muszą być wyposażone w szatnie, umywalnie i natryski, jadalnie oraz suszarnie odzieży.